حدیث خواب و بیداری دنیا و آخرت

امام سجاد علیه السلام فرمودند:

اَلدُّنیا سِنَةٌ وَ الآخِرةٌ یَقظَةٌ وَ نَحنُ بَینَهُما اَضغاثُ اَحلامٍ؛

دنیا خواب است و آخرت بیداری، و ما میان این دو، در خواب‌های آشفته‌ایم.

مجموعه ورّام، ج ۲، ص۲۴

خواب، حالت بی خبری، بی تحرکی و تعطیلی ادراک و شعور و تصمیم است. از این رو، در ادبیات ما نیز برای نشان دادن غفلت و بی خبری انسان، از واژه‌ی خواب استفاده می‌شود و چون بیشتر انسان‌ها در عمر خویش، از هدف خلقت و فرجام و آینده غافل هستند، به خواب آلودگان تعبیر می شوند.
حال دنیا را بپرسیدم من از فرزانه‌ای
گفت: یا خواب است، یا آب است، یا افسانه‌ای
در روایات نیز، همین توصیف برای مردم دنیا زده دیده می‌شود و همه‌ی مردم را همچون خواب آلودگانی پنداشته‌اند که وقتی می‌میرند، بیدار می‌شوند. همچنان که انسان هنگام بیدار شدن، چشمش باز می‌شود و آنچه را که در حالت خواب نمی‌دید، در بیداری می‌بیند، مرگ نیز انسان را با واقعیت‌های وعده داده شده و پایان عمر و آغاز دوره‌ی برزخ و عوالم پس از مرگ، آشنا می‌سازد.
«اضغاث احلام» که در این روایت به کار رفته، یعنی خواب‌های آشفته و در هم و برهم. مثل آنان که خواب‌های آشفته و بی تعبیر می‌بینند، انسان‌ها هم اغلب در این دنیا گرفتار اوهام و خیالات و اندیشه‌های واهی و آرزوهای پوچ هستند.
از توصیه‌های پیشوایان دین است که از خواب غفلت بیدار شویم و در این مرحله، ره توشه‌ای برای سفر آخرت برداریم و پیش از آن که مرگمان فرا رسد، آماده‌ی مرگ باشیم. این کلام حضرت علی علیه السلام است که: «کوچ کنید، چرا که شما را به کوچ فرا خوانده اند و آماده ی مرگ باشید، که بر سر شما سایه افکنده است» (غررالحکم، سخن ۴۵۱۴).
آنان که چشم باطنشان باز است، در همین دنیا هم آخرت و مراحل پس از مرگ را می‌بینند و برای ورود به آن عالم، خود را آماده می‌کنند.

منبع: حکمت‌های سجادی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام سجاد علیه‌السلام)، پديدآورنده: جواد محدثی، ناشر: آستان قدس رضوی (به نشر)، 1390.